روماتیسم؛ انواع، علائم و درمان

بیماری روماتیسم یکی از شایع ترین بیماری‌‌های مفصلی است که امروزه طیف بسیار زیادی از افراد، به خصوص افرادی که در سنین بالا قرار دارند، به آن دچار می‌‌شوند. روماتیسم نوعی بیماری است که باعث ایجاد درد در مفاصل و آسیب دیدن قسمت‌های مختلف بدن می‌‌شود. آسیب مفصلی ناشی از روماتیسم معمولا در هر دو سمت بدن رخ می‌دهد و هر دو طرف بدن این درد را احساس می‌کنند. بنابراین اگر مفصل پا یا بازوی فرد در یک طرف از بدن تحت تاثیر روماتیسم قرار بگیرد، مفصل مشابه در سمت دیگر بدن نیز، درگیر این درد و بیماری می‌‌شود. همین ویژگی روماتیسم است که باعث تمایز آن از بیماری‌‌هایی مانند آرتروز و تورم مفاصل می‌‌شود. در حقیقت یکی از راه‌‌های تشخیص این بیماری متقارن بودن درد حاصل از آن در مفاصل مختلف بدن است.

درمان این بیماری تنها زمانی به راحتی امکان ‌پذیر است که در مراحل اولیه بتوان وجود این بیماری را تشخیص ‌داد. به همین دلیل بسیار مهم است که افراد نسبت به نشانه‌‌های این بیماری آگاهی کامل داشته ‌باشند. در ادامه می‌‌خواهیم تمام آنچه که در مورد این بیماری باید بدانیم، از جمله علائم و انواع و درمان‌های خانگی بیماری روماتیسم (RA) را بررسی  کنیم.

علائم روماتیسم

روماتیسم یک بیماری مزمن است که عمده ‌ترین علامت التهاب و درد در مفاصل است. این علائم در دوره‌های خاصی رخ می‌‌دهد که در علم پزشکی با دوران تشدید بیماری شناخته می‌‌شود. اگرچه این بیماری به مفاصل مختلف بدن می‌تواند آسیب وارد کند اما مهم ‌ترین علائم مفصلی بیماریRA  به شرح زیر است:

• درد مفصلی
• تورم مفصلی
• تغییر شکل و نا کار آمدی مفصل
• سفت ‌شدن مفصل

انواع روماتیسم

این بیماری دارای چند نوع مختلف است. دانستن اینکه فرد به کدام نوع مبتلا شده ‌است هم برای خود فرد و هم برای پزشک معالج مفید است و در انتخاب راه و روش درمان موثر است. انواع بیماری RA  به شرح زیر است:

روماتیسم seropositive

زمانی فرد به این بیماری مبتلا می‌‌شود که تست آزمایش خون او مثبت شود. این یعنی بدن فرد حاوی پاد تن‌‌هایی است که به باعث می‌‌شود سیستم ایمنی بدن فرد به مفاصل حمله کند. این نوع از بیماری، رایج ترین شکل بیماریRA است. این شکل از بیماری قابلیت انتقال به صورت موروثی را دارا است. علائم این نوع از RA  شدید تر از علائم نوع seronegative   آن است. از جمله علائم این نوع بیماری می‌‌توانیم موارد زیر را بیان ‌کنیم:

• سفت ‌شدن و گرفتگی عضلات در اول صبح برای بیش از ۳۰ دقیقه
• تورم و درد در چندین مفصل
• تب
• خستگی
• کاهش وزن
• درد و تورم در مفاصل متقارن (جفتی)

البته باید بیان ‌کنیم که بیماری RA  محدود به مفاصل نیست. برخی افراد که از نوع seropositive این بیماری رنج می‌‌برند، ممکن است التهاباتی در چشم، کلیه، قلب، پوست، ریه ‌ها، رگ‌های خونی و سیستم عصبی احساس‌ کنند.

روماتیسم seronegative

این بیماری زمانی رخ می‌‌دهد که نتیجه آزمایش خون فرد و همچنین نتیجه anyi-CCP فرد منفی باشد، اما همچنان فرد دارای علائم روماتیسم باشد، در چنین شرایطی می‌توان گفت فرد دارای روماتیسم از نوعseronegative  است. اگر بدن فرد قادر به تولید پادتن باشد، این نوع از بیماری به نوع seropositive   تغییر می‌کند.

آرتروز نوجوانی

این نوع از بیماری در کودکان ۱۷ سال به پایین رخ می‌‌دهد. این بیماری در گذشته با نام روماتیسم نوجوانی شناخته می‌ شد. علائم آن مشابه با دیگر انواع روماتیسم است اما ممکن است فرد مبتلا دچار التهابات چشمی‌یا مشکلات جسمی‌شود.

دلایل ایجاد روماتیسم

دلیل اصلی و دقیق این بیماری قابل تشخیص نیست. با این وجود چندین عامل وجود دارد که در گسترش این بیماری موثر هستند و خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. از جمله عواملی که در ایجاد و گسترش این بیماری موثر هستند، موارد زیر هستند:

• سیگار کشیدن
• چاق بودن
• ابتلا بیشتر در زنان
• داشتن سابقه خانوادگی
• برخی آسیب‌ها مانند شکستن استخوان یا از جا در رفتن مفاصل
• داشتن سابقه عفونت‌‌های ویروسی

تشخیص روماتیسم

تشخیص این بیماری ممکن است زمان زیادی صرف ‌کند و نیاز به آزمایشات مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود داشته باشد. پزشک متخصص می‌تواند از ابزار مختلفی برای تشخیص بیماری RA  استفاده‌ کند.

اولین کاری که پزشک انجام می‌‌دهد این است که درباره نشانه‌‌ها و تاریخچه پزشکی فرد از فرد بیمار می‌پرسد. همچنین پزشک به صورت فیزیکی مفاصل را مورد بررسی قرار می‌‌دهد. پزشک برای بررسی مفاصل این کار‌ها را انجام می‌دهد:

• بررسی برای یافتن تورم و قرمزی در مفاصل
• بررسی عملکرد مفصل و بازه حرکتی مفصل
• لمس مفاصل آسیب دیده برای بررسی حرارت و میزان حساسیت آن
• بررسی مفاصل و میزان توانایی ماهیچه‌ها

پس از انجام این آزمایش، اگر پزشک نسبت به وجود روماتیسم مشکوک باشد، برای بررسی‌‌های بیشتر فرد را به یک متخصص روماتولوژیست معرفی می‌کند. از آنجا که تنها یک تست نمی‌‌تواند وجود روماتیسم را تشخیص‌ دهد، ممکن است روماتولوژیست بخواهد چندین آزمایش مختلف روی فرد انجام‌ شود.

ممکن است از بیمار آزمایش خون گرفته‌ شود تا مواد خاصی مانند پادتن‌ها مورد بررسی قرار گیرد یا ممکن است سطح موادی در بدن به میزان التهابات مفاصل مربوط است، مورد اندازه گیری قرار بگیرد. التهاب مفصل یکی از نشانه‌‌های این بیماری است و در تشخیص این بیماری می‌تواند موثر باشد. همچنین ممکن است متخصص تصمیم بگیرد که آزمایشاتی مانند اشعه ایکس، فرا صوت و ام آر آی از فرد گرفته‌ شود. این آزمایشات نه تنها به تشخیص بیماری کمک می‌‌کنند بلکه به تشخیص میزان شدت بیماری نیز کمک می‌‌کنند. برای بررسی و تشخیص بیماری RA  ممکن است به نظارت و انجام آزمایشات از اعضای مختلف بدن وجود داشته ‌باشد.

درمان بیماری روماتیسم

درمان کامل و دقیقی برای این بیماری وجود ندارد، اما برخی شیوه‌‌های درمانی وجود دارد که در مدیریت بیماری موثر هستند. یافتن یک روش مناسب برای فرد مبتلا به رماتیسم و پزشک معالج می‌تواند کاری سخت و طاقت ‌فرسا باشد. اما امروزه و به لطف پیشرفت علم پزشکی، شیوه‌های مختلفی برای کنترل این بیماری ایجاد شده ‌است. شیوه‌‌هایی که به بهبود شرایط و کیفیت زندگی فرد مبتلا به روماتیسم کمک زیادی می‌‌کند. یکی از موثر ترین روش‌های کنترل این بیماری استفاده از روش treat to target   است که تا حدود زیادی و به شکلی مناسب بیماری را کنترل می‌کند. این روش درمانی باعث می‌‌شود علائم بیماری به حداقل برسد. این شیوه درمانی از اصول زیر پیروی می‌‌کند:

• انجام یک تست هدف گذاری شده که نشان می‌‌دهد از شدت بیماری چقدر کاسته شده ‌است
• انجام تست واکنش پذیری مفاصل آسیب دیده و داشتن نظارت ماهیانه برای ارزیابی میزان پیشرفت در برنامه چیده ‌شده
• انجام تغییرات در دارو‌ها در صورت نیاز
• روش‌های درمانی برای کنترل بیماری روماتیسم در کنترل درد و التهاب ناشی از بیماری می‌توانند بسیار تاثیر گذار باشند. کاهش التهابات مفصلی می‌‌تواند از دیگر آسیب‌‌های احتمالی در ناحیه مفصل و دیگر اعضای بدن جلوگیری کند.

هر برنامه درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• دارو‌های شیمیایی
• تغییر در رژیم غذایی
• انجام ورزش و تمرینات خاص
• درمان‌ها و دارو‌های خانگی

تشخیص اینکه برنامه درمانی فرد شامل چه چیز‌هایی باشد پس از بررسی و مشورت با پزشک متخصص تعیین می‌شود. اگرچه این بیماری را نمی‌توان به صورت کامل درمان کرد اما استفاده از روش‌‌های درمانی و کنترل کننده به فرد کمک می‌کند تا در زندگی خود فعالیت زیادی داشته ‌باشد و در طولانی مدت دچار عوارض خاصی ناشی از بیماری روماتیسم نشود.

داروهای مناسب برای روماتیسم

دارو‌های شیمیایی زیادی برای کنترل این بیماری وجود دارد. برخی از این دارو‌ها باعث کاهش درد و التهاب ناشی از بیماری RA  می‌‌شوند. برخی از این دارو‌ها دوره درد را کوتاه می‌‌کنند و باعث کوتاه ‌تر شدن مدت زمان وارد آمدن آسیب به مفاصل می‌شوند. دارو‌های زیر از جمله دارو‌هایی هستند که می‌‌توانند درد و التهاب مفاصل را کمتر کنند:

• آستامینوفن
• کورتیزواستروییدها
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

همچنین دارو‌های زیر باعث کم‌ شدن میزان آسیب وارد شده ناشی از بیماری به بدن می‌‌شوند:

• داروهای ضد رماتیسم تسکین‌ دهنده بیماری (DMARDs):
   روش کار این دارو‌ها مسدود کردن واکنش پذیری سیستم ایمنی بدن است. این کار باعث می‌شود سرعت رشد بیماری کاهش یابد.
• بیولوژیکی‌ها:
  این نوع از دارو هایDMARD  به جای مسدود کردن سیستم ایمنی بدن، باعث ایجاد یک واکنش هدفمند نسبت به التهابات می‌‌شوند. این دارو‌ها برای افرادی مفید است که بدن آن‌ها نسبت به دارو‌های قدیمی‌DMARD  واکنشی نشان نمی‌‌دهد.
• ورزش:
  برخی از ورزش‌های خاص در کنترل این بیماری موثر هستند. انجام تمرینات کم فشار به افزایش بازه حرکتی مفاصل کمک می‌‌کند و تحرک‌ پذیری را در افراد افزایش می‌دهد. همچنین ورزش باعث تقویت ماهیچه‌ها می‌شود که می‌تواند از فشار وارد شده به مفاصل کم کند. یوگا نیز از جمله ورزش‌‌هایی است که در ایجاد قدرت و انعطاف‌ پذیری بسیار موثر و مفید است.

درمان‌ها و دارو‌های خانگی

برای کنترل این بیماری می‌‌توان در سبک زندگی تغییراتی ایجاد کرد. تغییراتی که می‌‌تواند روی کیفیت زندگی فرد تاثیر مثبت بگذارد و باعث کاهش درد‌ها و عوارض ناشی از روماتیسم شود. از جمله می‌‌توان به موارد زیر اشاره‌ کرد.

• داشتن استراحت کافی:
   در طول دورانی که درد زیادی ناشی از این بیماری وجود دارد، فرد به مدت زمان بیشتری برای استراحت ‌کردن نیاز دارد. داشتن خواب کافی باعث کاهش التهاب و درد و خستگی می‌‌شود.
• استفاده از گرما و سرما:
   کمپرس‌‌های یخ می‌‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک‌ کنند. همچنین این کمپرس‌‌ها در برابر اسپاسم  ماهیچه‌‌ها بسیار تاثیر گذار هستند. البته به جای کمپرس یخ می‌‌توان از دوش آب داغ یا کمپرس‌های داغ استفاده کرد. این روش نیز در کاهش سفتی در نواحی مفصلی تاثیر گذار است.

غذاهای مناسب برای روماتیسم

هنگامی‌که یک فرد مبتلا به بیماری RA  به پزشک مراجعه می‌کند، متخصص ممکن است از وی بخواهد با استفاده از یک رژیم غذایی علائم بیماری را به حداقل برساند. غذا‌هایی که برای درمان این بیماری باید استفاده ‌شود، غذا‌هایی هستند که سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ هستند. از جمله غذا‌هایی که سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ هستند به شرح زیر هستند:

• ماهی‌‌های چرب مانند سالمون، تن، شاه ماهی و ماهی اسقومری
• دانه‌‌های بذرک
• گردو

آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین آ، سی و ای و همچنین سلنیوم نیز در کاهش التهابات بسیار موثر هستند. از جمله غذا‌هایی که سرشار از آنتی اکسیدان هستند می‌‌توان موارد زیر را نام ‌برد:

• اسفناج
• کنگر فرنگی
• لوبیا قرمز
• شکلات تلخ
• توت فرنگی و بلوبری

خوردن فیبر نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. نابرابری‌های که اخیرا انجام شده ‌است، خوردن فیبر نیز در کاهش التهابات اثر زیادی دارد. به همین دلیل مصرف حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات تازه نباید فراموش شود.

همچنین غذا‌هایی که حاوی فلاونویید هستند در کاهش التهاب موثر هستند. از جمله این غذا‌ها می‌توانیم موارد زیر را بیان‌ کنیم:

• انگور
• بروکلی
• چای سبز
• محصولات سویا

همان اندازه چیز‌هایی که فرد برای درمان بیماری باید بخورد مهم است، چیز‌هایی که نباید بخورد نیز مهم است. غذا‌هایی که درون آن‌ها چربی‌‌های ترانس وجود دارد برای بیماری روماتیسم مناسب نیستند و از مصرف آن‌ها باید پرهیز شود. برای کنترل بیماری روماتیسم فرد باید از مصرف غذا‌های مضر پرهیز کند و غذا‌هایی را مصرف ‌کنند که حاوی خواص ضد التهابی باشد.

سوالات متداول